لە 31ی ئابی 1997، شازادەی بەریتانی دایانا سپێنسەر، شازادەی وێڵز، لە ڕووداوێکی هاتوچۆدا لە دەروازەی تونێلی پۆنت دو لالمای پاریس کۆچی دوایی کرد، ژیان و مردنی ئەو کاریگەرییەکی زۆری هەبوو لەسەر بنەماڵەی شاهانەی بەریتانیا و، لە ڕاستیدا لەسەر هەموو جیهان. فرێدریک مایر، یەکەم پزیشکە کە لەوکاتەدا گەیشتە شوێنی ڕووداوەکە، پێمان دەڵێت ئەو شەوە خەمناکە چی ڕوویداوە و، دان بەوەدا دەنێت کە هێشتا هەست بە بەرپرسیارێتی دەکات بۆ ئەو شتەی شازادە لە دوایین ساتەکانیدا پێیدا تێپەڕیوە.
کەمێک دوای نیوەشەو، لە 31ی ئابی 1997 دایانا سپێنسەر، شازادەی وێڵز لەگەڵ هاوەڵەکەی دۆدی ئەلفایید، دەرهێنەری فیلمی میسری، هۆتێل ڕیتزی پاریسی بەجێهێشت بۆ ئەوەی بچێتە شوقەی دواتر لەسەر ڕوئێ ئارسین هوسای.
ئەوان لەگەڵ شۆفێرەکە بە ناوی هێنری پۆل، جێگری سەرۆکی تیمی ئاسایش لە ڕیتز و، هەروەها یەریفۆر ڕیس جۆنس پاسەوانی خێزانی فاید بوون.
پاش تێپەڕبوونی بە چوارگۆشەی کۆنکۆرد، کاتژمێر 00:23ی پێش نیوەڕۆ شازادە و ئوتۆمبێلی هاوەڵەکەی چوونە ناو تونێلی پردی پۆنت دو لالما، شۆفێر هێنری پۆل کۆنترۆڵی لەدەستدا و بە خێراییەکی شێتانە خۆی کێشا بە یەکێک لە کۆڵەکەکانی کۆنکریتی تونێلەکە و، بەو هۆیەوە ئوتۆمبێلەکە تێکشکا.
یەکەم پزیشک کە گەیشتبێتە شوێنی ڕووداوەکە
فرێدریک مایر، یەکەم پزیشک بوو، کە گەیشتە شوێنی ڕووداوەکە و، ڕووداوە دراماکانی ئەو شەوە هێشتا لە خەیاڵەکانیدا نوێیە و، وێنەی شازادە دایانا لە دوایین ساتەکانیدا جێناهێڵێت، جگە لەوەی 25 ساڵ تێپەڕیوە.
مایر کە ئەو شەوە کاری نەکردبوو و دوای ئەوەی لە کۆنسێرتێکدا ئامادە بوو بڕواتە ماڵەوە، دەڵێت: “پێموایە ناوم هێشتا لە ڕووداوەکانی ئەو شەودا دەنووسرێتەوە”، ئەو دواتر لێدوان دەدات، “من هەست بە بەرپرسیارێتی دەکەم بۆ ئەو شتەی، کە لە دوایین ساتەکانی بەسەری هاتووە”.
مایر بە پێچەوانەی ئاڕاستەی تونێلەکە لێیخوڕیوە کاتێ تێبینی کرد کە دووکەڵی لە مێرسێدس لیمۆزینی تێکچووەوە بەرز دەبێتەوە، ئەو شتەی ڕوویدا دەیگێڕێتەوە: “من یەکسەر چووم بۆ ئوتۆمبێلە تێکشکاوەکە، دەرگاکەم کردەوە بۆ ئەوەی سەیری ناوەوە بکەم، بینیم چوار کەس لە دەردەکەون، کە دوانیان بە ئاشکرا مردبوون، هەناسەیان نەدەدا و هیچ جووڵەیەکیان نەدەکرد، ئەو دووانەی دیکە لەلای ڕاستەوە زیندوو بوون و، لە دۆخێکی دڵتەزێندا بوون، ئەو سەرنشینەی کورسی پێشەوە هاواری یارمەتی دەکرد و، ڕوون بوو کە دۆخی لەناکاو نییە و دەتوانێت کەمێک چاوەڕێ بکات، خانمێکی گەنجیش هەناسەدانی سەختی هەبوو، ئەو پێویستییەکی زۆری بە یارمەتی پزیشکی هەبوو”.
مایر بەپەلە داوای ئامبولانسی کرد و، پاشان جانتایەکی هێنا، کە بەکاردێت بۆ یارمەتیدانی نەخۆشەکان بۆ هەناسەدان، مایر بەردەوام دەبێت لە هەژمارەکەی بە وتنی، ئەو بێهۆش بوو. سوپاس بۆ جانتای هەناسەدان هۆشی هێنایەوە، بەڵام نەیتوانی وشەیەک بڵێت، زۆر سەیر بوو، من نەمتوانی شازادە دایانا بناسمەوە. من لە تەنیشتی ئەو دانیشتبووم لەسەر کورسی ئوتۆمبێلی دواوە، بۆ ئەوەی ئاگام لێی بێت. تێبینیم کرد کە ئەو کچە خۆشەویستێکی جوانە، بەڵام من لە حاڵێکدا بووم لەسەر ئەوەی کە دەیکەم بۆ ئەوەی ژیانی ڕزگار بکەم و، کاتی ئەوەم نەبوو بیر لە شتێکی دیکە بکەمەوە، وەک ئەم خانمە کێیە؟
“کەسێک لە پشتمەوە پێیوتم کە قوربانییەکان بە ئینگلیزی قسە دەکەن، بۆیە دەستم کرد بە قسەکردن، ڕوونم کردەوە کە من پزیشکم و ئەمبولانسەکە بەزوویی دێت. من هەوڵم دەدا دڵنیای بکەمەوە.
ئاگرکوژێنەوەکان بە خێرایی بە هۆی ئاگرەکەی ڕووداوەکەوە گەیشتنە شوێنی ڕووداوەکە و، شازادە دایانا لە دەوروبەری کاتژمێر 1:40 خولەکی بەیانی گەیەنرایە نەخۆشخانە، بەڵام دوای زیاتر لە کاتژمێرێک، نزیکەی کاتژمێر سێی بەیانی لەوێ گیانی لەدەستدا، هاوڕێکەی دۆدی ئەلفاید و شۆفێری ئۆتۆمبێل هێنری پاولیش کۆچی دواییان کرد.
سەرنجی مایر: “ئەوە بۆ من شۆکێکی گەورە بوو کاتێک زانیم کە شازادە دایانایە و، ئەو لە نەخۆشخانە مردووە.”
مایر، هەرچۆنێک بێت، تاکە کەس نەبوو کە دەستی کرد بە پرسیار کردن دەربارەی ئەوەی کە ئەو شەوە چی ڕوویدا. ئەو دەنگۆیانە بڵاوبوونەتەوە و دەنگۆیان لەسەر هۆکار و پاڵنەرەکانی پشت ڕووداوەکە هەیە و، هانی حکومەتی بەریتانیا دەدا، کە گەورەترین و درێژترین و گرانترین لێکۆڵینەوە لە مێژووی ئەو وڵاتەدا دەست پێ بکات، ئەوەش بۆ ئاشکراکردنی ڕاستییەکانی دوای مردنی شازادە دایانا، لە ساڵی 2008دا لێکۆڵینەوەکەی شەش مانگ دوای بیستنی گەواهی زیاتر لە 250 کەس کۆتایی هات، لێکۆڵەرەوەکان گەیشتونەتە ئەو ئەنجامەی، کە شازادە، بەهۆی کەمتەرخەمی شۆفێری هێنری پاول کە سەرخۆش بووە و، ئوتۆمبێلەکەی بە خێرایی شێتانە لێخوڕیوە.
ئەفسانەیەکی هەتاهەتایی
ڕای گشتی بەریتانی پەشیمانی و خەمێکی قووڵی دەربڕی لەسەر لەدەستدانی دایانا سپێنسەر، شازادەی دڵەکان، کە بە کارە خێرخوازییەکانی لە سەرتاسەری جیهاندا ناسرابوو.
ژیانی شازادە دایانا و مردنی لەناکاو، وەک سەرچاوەی بایەخدانێکی بەردەوام بۆ ڕای گشتی بەریتانی و ئیلهامێکی گەورەی هونەری دەمێنێتەوە، وەک بەڵگەیەکی زۆری کاری فیلم و دیکۆمێنتاری، کە وردەکاری ژیانی خۆیی تێدابوو، لەوانە فیلمی تازە بڵاوکراوەی “سپێنسەر”.
ڕووداوەکەی پاریس، هەروەها تیشکێکی زۆری خستە سەر کاردانەوەکانی بنەماڵەی شاهانەی بەریتانیا بۆ مردنی شازادەکە و، چەند نابەرابەر و تەواو چاوەڕوان نەکراو بوو بە بەراورد لەگەڵ خەمە گشتیە گەورەکە. بەڵام شاژن ئێلیزابێث هەمواری کرد و شازادەش پرسەی بە دەستهێنا، کە هەموو جیهان بینیویەتی، “قوڵترین هەستی خەم”ی لە دەستدانی ئەوی دەربڕی.