بە کۆیلەکردن و دەستدرێژی سێکسی بۆ سەر هەزاران ئێزدی کە تووشی زوڵم و ستەمی داعش بوون، ڕزگاربووەکان دوای ڕزگار بوونیشیان، تووشی شۆکێکی سەخت بوون، دوای بەسەربردنی چەندین ساڵ لە کەمپی ئاوارەکانی هەرێمی کوردستان، زیاتر لە هەزار ئێزدی توانیویانە پەنا بۆ ئەڵمانیا ببەن، لەم ڕاپۆرتەدا دوو چیرۆک دەخوێننەوە.
باد سارۆ شارێکە لە ڕۆژهەڵاتی ئەڵمانیا، شوێنی نیشتەجێبوونە کە لەلایەن ڕێکخراوی یارمەتی کاسۆلیک کاریتاسەوە بەڕێوەدەبرێت. ئەو ئاسانکارییە بۆتە ماڵی 51 ئێزدی کە لە دڕندەیی دەوڵەتی ئیسلامی ڕزگاریان بووە.
فاتمە ژنێکی گەنجی تەمەن 36 ساڵە و لە پاییزی ساڵی 2019، لەگەڵ پورەکەی و دوو ئامۆزای گەیشتوونە باد سارۆ، پێش هێرشی داعش لە عێراق ژیانێکی سادە و خۆشگوزەرانیان دەکرد، بەڵام دوای ئەوەی هەڵاتن هەرگیز هەست بە ئاسوودەیی ناکەن، دەڵێ: “باوکم و براکانم لە دەستدا”، ئەو ئاوارە ئێزدییە لە چاوپێکەوتنێکیدا لەگەڵ موهاجر نیوز ئەوەی باس کردووە.
تەنها یەک لە چوار برای فاتمە لە تیرۆریزمی داعش ڕزگاری بووە، سێ کەسی تر و دایک و باوکی، لەوکاتەوەی دەوڵەتی ئیسلامی هێرشیان کردە سەر گوندەکەیان بێسەروشوێن بوون، 3ی ئابی 2014 کۆمەڵکوژییەکی ترسناکی ئێزدییەکان لە شاری شەنگال دەستیپێکرد، سەرەتای هێرشێکی توند و تیژی داعش بوو بۆ سەر ئێزدییەکان لەو ناوچانەی، کە لە باکووری عێراق نیشتەجێن.
نادادپەروەری و جینۆساید!
لە ماوەی ئەو کۆمەڵکوژییەدا، زیاتر لە 5000 کەس کوژران و چەندین هەزار کەسیش ڕفێندراون، ئەو کچ و ئافرەتانەی دوای ئەوەی لەلایەن میلیشیاکانی داعشەوە گیرابوون، دەستدرێژی سێکسیان لێکرا و، فاتمەش یەکێ بوو لەوان، تا لە ساڵی 2016دا ئازاد کرا و گوازرایەوە بۆ کەمپێکی ئاوارەکانی ناوخۆ، لە کاتێکدا تا ئەمڕۆ بەلایەنی کەمەوە 2500 ژن و منداڵ بێسەروشوێن ماون.
فاتمە دوای ڕزگاربوون چووە قۆناغێکی سەختی دەروونییەوە و بەهۆیەوە بڕیاری دا خۆی گۆشەگیر بکات و، پەیوەندی لەگەڵ دەوروبەریدا نەکات، ئەو دەگێڕێتەوە: “نەمدەویست پرسیارم لێبکەن کە چیم تێپەڕاندووە و ڕەتم کردەوە وەڵامی هیچ پرسیارێک بدەمەوە، سوپاس بۆ ڕێکخراوە ناحکومییەکان کە پشتگیری ئێزدییەکان دەکات”.
فاتمە لە کامپەکەدا چارەسەری دەروونی وەرگرتووە، ئەو دەڵێت: “من توانیم لەگەڵ کێشەکەدا مامەڵە بکەم، بەڵام ناتوانم تا ئەمڕۆ لە کاریگەرییە دەروونییەکانی دەرباز بم”.
دیاب عەلی، ئێزدییەکی خەڵکی گوندی کۆجۆیە و دوور نییە لە شاری فاتمە لە ناوچەی شنگال، کاتێ دەوڵەتی ئیسلامی لە ساڵی 2014 دەستی بەسەر گوندەکەیدا گرت، 50 کەس لە خێزانەکەی لە ژێرزەمینی هاوڕێیەکدا خۆیان حەشاردا، پێش ئەوەی بە دەیان هەزار ئێزدی دیکە بەرەو چیای شەنگال ڕابکەن.
دراوسێکە پێی وت کە داعش نزیک دەبێتەوە و دەڵێت: “ئەگەر ژێرزەمینەکەمان جێنەهێشتبووایە، هەموومانیان لەوێ دەکوشت، من دەمزانی ئەگەر بماندۆزنەوە، ئەوا من دەکوژن و ژن و منداڵەکانم لەگەڵ خۆیان دەبەن، ئەوە ترسناک بوو. پاشان 12 ڕۆژمان لەشاخدا بەسەربرد بەبێ خواردن و خواردنەوە”.
چەتەکانی داعش تەقەیان لێدەکەن و زیاتر لە هەفتەیەکە 50 هەزار ئێزدییان لە چیاکانی شەنگال گەمارۆداوە بەبێ خواردن و ئاو و چاودێری پزیشکی، هەموو ئەوکاتە تووشی برسێتی و تینوێتی دەبوون، پێشمەرگەکانی کوردستان و هێرشە ئاسمانییەکانی ئەمەریکا، توانیان لە کۆتاییدا گەمارۆی سەریان بشکێنن، دیاب و چەندین ئێزدی دیکە گوازرانەوە بۆ کامپی ئاوارەکانی پارێزگای دهۆکی هەرێمی کوردستان.
ژیانی پاش پەنابەری
وەک فاتیمە، دیاب عەلی لە بنکەی کاریتاس لە باد سارۆ لەگەڵ ژنەکەی و سێ منداڵەکەی دەژی. ئەو دەڵێت جێهێشتنی خێزانەکەی لە کامپی ئای دی پی زۆر ئەستەم بوو، دوورکەوتنەوە لە خێزانەکەم و بەجێهێشتنیان لە شوێنێکی نائاسوودە، دەبێتە هۆی هەستێکی نائاسوودەیی دایکم و خێزانەکەم، لە عێراق سەلامەت نین، بۆیە هەست بە تاوانباری دەکەم کاتێک بیرم دەکەوێتەوە کە بەجێمهێشتوون، لەبەرئەوە هەست بە سەلامەتی ناکەم، تەنانەت کاتێک لە ئەڵمانیاشم.
فاتمە بە موهاجر نیوز دەڵێت: “کاتێک لە فڕۆکەخانە بووم دڵم خێرا لێ دەدا، بیرم لەوە دەکردەوە کە ئەرکی من لە ژیاندا وەرگرتن و ناشتنی تەرمی خزمەکانمە لە گوندەکەم. بەڵام بڕیارم دا هەمووی بەجێ بهێڵم و گەشت بکەم بۆ ئەڵمانیا”.
فاتمە دەڵێت: ئاشتیم لەئەڵمانیا دۆزیوەتەوە، کاتێک زانیویەتی دەتوانێت بگەڕێتەوە بۆ عێراق، هەرکاتێک wanted.So دووجار سەردانی وڵاتەکەی کردووە، بەڵام هەرگیز نایەوێت بگەڕێتەوە بۆ عێراق و تێیدا نیشتەجێ ببێتەوە.
ژیانێک بێ ترس!
مانگی تەمموزی ڕابردوو، پەرلەمانی ئەڵمانیا بەکۆی دەنگ داوایەکی پەسەند کرد، کە داوای ناساندنی جینۆسایدی ساڵی 2014ی ئێزدییەکانی ڕێکخراوی تیرۆریستی دەوڵەتی ئیسلامی کرد، نەتەوە یەکگرتووەکان و پەرلەمانی ئەوروپا و بەلایەنی کەمەوە دە وڵات بە ئەمەریکا و بەریتانیا و ئوسترالیاوە هەنگاویان ناوە.
عەلی دەڵێت: “ناسینەوەی ئەڵمانیا باشە، بەڵام بەس نییە، ئەگەر وڵاتانی ئەوروپایی زیاتر، وڵاتانی گەورە دان بەوەدا بنێن، ئەوا زیاتر یارمەتیمان دەدات”. هەرچەندە ئایینەکەیان بۆ چەندین سەدەیە هۆکارێکی سەرەکی چەوساندنەوەیان بووە، بەڵام فاتمە زۆر گرنگە بۆ کۆمەڵگای ئێزدی بەردەوام بێت لە پراکتیزەکردنی ئاشتیانەی ئایینەکەی، ئەو دەڵێت: “ئایینەکەمان دینێکی ئاشتیخوازە”.
بیروباوەڕی کەمینە ئاینییە ئێزدییەکانی کۆن، توخمەکانی ئایینە جیاوازەکانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بە تایبەتی ئیسلام و مەسیحیەت یەکدەگرنەوە، ناوەندی ئایینی ئێزدییەکان لالش، کە دەکەوێتە هەرێمی کوردستان، ئەمڕۆ زۆربەی ئێزدییەکان لە باکووری سوریا و باکووری ڕۆژئاوای ئێران و، باشووری ڕۆژهەڵاتی تورکیا و بەشێوەیەکی سەرەکی لە هەرێمی کوردستان دەژین.
هەتا مانگی حوزەیران هەموو دانیشتوانی ئێزدی ڕۆژانە بە ناچاریی ئەڵمانی و پۆلەکانی تێکەڵکردن وەردەگرن، لە مانگی تەموزدا فاتمە تاقیکردنەوەی زمانی بۆ ئاستی B1 تێپەڕاند، هەروەها منداڵان و هەرزەکاران و گەنجان سەردانی خوێندنگاکان لە فۆرستێنوالدی دەکەن، کە گەورەترین شاری نزیکە لێیان، هەندێک لەدانیشتوان ئەو ئاسانکارییە لەپڕۆسەی داواکردنی ڕاهێنانی پیشەییدان و، ژمارەیەکی کەمیشیان پێشتر کاری پارەدانیان مسۆگەرکردووە، لەوانە دیاب عەلی، کە لە مانگی ئابدا لە مارسیدس بێنز لە فۆرستنوالدی دەستی بە کارکردن کردووە.
فاتمە تەنیا لەگەڵ ژمارەیەکی کەم لە خەڵک لە دەرەوەی ئاسانکاری کاریتاس پەیوەندی دەکات، ئەو بە مهاجر نیوزی وت: “هەست دەکەم ئەڵمانییەکان لەم شارەدا هیچ شتێکمان بۆ ناکرێت، ڕەنگە لەبەر ئەوەی ئێمە بە باشی بە زمانەکە فێرنەبووین، بەڵام هەندێجار لەگەڵ کەسانی تر کە لێرە دەژین دەچم بۆ بەرلین”.
ئەڵمانیا هیوای پێداون
نزیکەی 327 هەزار ئاوارەی ئێزدی لەکەمپی ئاوارەکانی ناوخۆی هەرێمی کوردستان دەژین و ناتوانن بگەڕێنەوە زێدی خۆیان، بە وتەی دیاب کە لە کاتی جێهێشتنی وڵاتەکەیەوە جارێکی تر سەردانی دایک و خزمەکانی کردووە و، ژمارەیەکی زۆر لە خەڵک لە چادرە بچووکەکاندا دەژین، لە کێشەدان.
ئەو دەڵێت: “هیچ یەک لە ئێزدییەکان، لەژیانی ئەوێ ڕازی نین، کاتێک زستان دێت، تووشی هەورە بروسکە دەبن لە هاویندا بە گەرمییەکی زۆرەوە دەناڵێنن. تەنیا لە مانگی ئایاردا نزیکەی هەزار خێزانی ئێزدی لە ناوچەی شەنگال، لەنێوان سوپای عێراق و میلیشیایەکی ئێزدیدا لە شەڕ هەڵاتن.
دیاب بەنیازە ئاسانکاری کاریتاس بەجێبهێڵێت وەک خێزانێکی تر کردی، بەڵام هەوڵدان بۆ دۆزینەوەی شوقەیەک بۆ خێزانەکەی لە باد سارۆ کارێکی قورسە، کە پێدانی کەمی خانووە بۆ ماوەی دوو بۆ سێ ساڵ لە باد سارۆ دەمێنێتەوە، تا بڕێک پارە پەیدا دەکا بەمەبەستی چوونە پاڵ براکەی لە کۆڵن. بەڵام دیاب دەبێت یەکەمجار تاقیکردنەوەی زمان بۆ ئاستی B1 تێپەڕێنێت.
فاتمە پلانی وایە بچێتە پاڵ پێنج براکەی لە بادن وۆرتمبێرگ، کە بۆ یەکەمجار لە ساڵی 2019 دوای شەش ساڵ لە جیابوونەوە بینی: “زۆر باش بوو کە ئەوان ببینم، بەتایبەتی منداڵەکانیان، کە پێشتر نەمبینیبوون”، ئەو دەڵێت کە کاتێ گەیشتە بادن وۆرتمبێرگ، ئەو دەیویست لە ناوەندی چاودێری ڕۆژ یان هەتیوخانە کار بکات.
تەنانەت دوای چەندین ساڵ لە چارەسەرە دەروونییەکان، فاتمە هێشتا کاتێکی سەختی هەیە کە متمانە بە خەڵک بکات و، دۆستایەتی دروست بکات، بەڵام ئەو هەنگاوی زۆر گەورەی ناوە لە کاتی گەیشتنی بە باد سارۆ، ئەو وتی ئێستا هەست بە بەهێز بوون دەکا لە ناخیدا، لە ماوەی سێ ساڵی ڕابردوودا، فێربووە چۆن بەسەر خۆیدا زاڵ بێ و لە ژیاندا بەرەو پێشەوە بڕوا.