دڤێت نڤیسەری ژی یان ئەو کەسێن پەرتووکا دنڤیسین و ڕۆڵێ قوتابخانا بنەرەت دگەشەپێدانا ئەدەبێ زارۆکاندا…

بێوارحسێن زێباری، هەولێر:
زارۆک دەمێ ژ دایک دبیت ھەتا دگەھیتە ژییەکێ چەند سالان دوو سێ یان ب دروستی ئاخفتن و وەرگرتنا وی نە یا دروستە ب دروستی ناگەھیتی یان نەشێت بێژیت لێ یا مە دڤێت بەحس بکەین و ئاماژێ بدەینی ئەوە کو ئاڤاکرنا زارۆکی یە د”قوتابخانێن بنەرەت د گەشەکرنا ئەدەبیا وی یا کوردی ” یە . ئەو ژی بۆ ھندێ یە ساخکرن و ڕوول و پیگەھێ وان پەرتووک و خاندن و نڤیسینین کوردی یێن ب شیوازێ جودا جودا دا ھاتینە کۆمکرن دڤیێت نەھێنە تژی تۆزکرن و نەخاندن و ھەردەما ئەڤا لخارێ مە گوتی گرنگی پێ ھاتە دان ژ بگرە دەیبان و مامۆستا و نڤیسەر و پەرتووکخانە و پەروەردە .ڕۆل ھەبوو د ئاڤاکرنا زارۆکەکێ باش و ساخلەم ل وی دەمیدا ژی ڤی زارۆکی دێ ئێکسەر ھزر د وان کار و چالاکی و ڕابۆردوویێ خۆ کەت ئەو کەسە چەوا بوونە ئەو ژی ل سەر وێ ڕێچکێ دێ بەردەوام بیت, بەلێ ئەڤە ژی ھەموو دڤێت قوتابخانە ڕۆلێ خۆ ھەبیت د گەشەپێدانا ئەدەبێ کوردی بو زارۆکی .زارۆک داویا ماڵ و خێزانێ، پشتی باخچێ زارۆکان و دەیبابان ژی،ئێکسەر قەستا قوتابخانێ دکەن،قوتابخانە ژی جیھانەکا بەرفرەھــ و کومەلگەھەکا مەزنترە ژ ماڵ و باخچێ زارۆکان ، دیسان قوتابخانە ژینگەھــ و مالا دووێ یە بۆ زارۆکی د ھەبوونێ دا،کو جھەکێ فەرمی یێ پەروەردە و فێرکرنێ دھێتە دروستکرن و پێدڤیە ژی بۆ بھێتە ئاراستەکرن بۆ قوتابیان. دکارین بێژین کو کاریگەریا قوتابخانێ ل قوتابیان زێدەرە ل کاریگەریا ماڵ،قوتابیان دەمەکێ زۆر د ژیانا خو یا ئاسایی دناڤا وێ قوتابخانێ دا دبۆرینت. فێرێ پەروەردە و فێرکرن و خاندن و نڤیسینێ و زانیاری و زانستێ ئەدەبی دبن. قوتابخانە ئێکە ژ فاکتەرێن کاریگەر بۆ ئاڤاکرن و بنیاد نانا کەس و کەساتیا راست و دروست و بەرھەڤکرن بۆ داھاتوویەکێ گەشتر و باشتر ژی . چونکە ژیانێ بۆ مە د دەتە نیاسین و گەھشتنە جھێ مە دڤیت و وان ئامێرێن پێدڤی بزانین د ژیانێ دا . ھەروەسا نھێنیا کارتێکرنا قوتابخانێ ، بۆ دوو لایەنێن سەرەکی ڤەدگەرێتەڤە.ئەڤ لایەنان ژی کاریگەریا خۆ یا ھەی لسەر ئاڤاکرنا تیتال و رەوشت و زانستێ ھەر کەسەکێ لەوما یا گرنگ و فەرە بزانین قوتابخانێ ڕۆل ھەیە د ئاڤاکرنا مێشکێ ھەر کەسەکێ,چونکی د پرۆگرامی پەروەردێ دا ژی ھاتیە کو ئێکەمجار ‘ پەروەردە و پاش فێرکرن’ ھاتیە بۆ ھندێ یە کو دڤیێت بھێتە پەروەردە کرن لسەر ئەدەبیا کوردی چ ڕوویەکێ ڤە بیت خاندن و نڤیسین … ھەتا داوی ئەو لایەنە ژی کو دڤێیت بەرچاڤ وەرگرین ژ وان ژی

ئێکەم . نھێنی و فاکتەر ئەوە کو پرۆگرامێ پەروەردێ یێ نوێ و زەنگین ، کو حەز و ڤیان و خوشیا زارۆکی تێدا ھاتیە نڤسین و دیارەکرن بۆ ژیانا وی یا پاشەڕۆژی . ھەردەما ئەڤ کارە ھاتە کرن و ئەنجامدان ل وی دەمیدا دێ زارۆک لسەر ئەدەبیات کوردی ھێتە ئاڤاکرن و ڕۆل و پێگەھێ خۆ یێ زانستی ھەبیت .

دووەم،مامۆستا. کو مۆما پەروەردێ و فێرکرنێ یە,دیسان مامۆستا وەک جەستەک کو بربرا پشتێ زۆرا گرنگە ھەبیت و بێ ئاریشە بیت ئەھا مامۆستا ل وی دەمیدا ژی بوویە کۆلەک بو زارۆکان بۆ ئاڤاکرنا کەساتیەکێ بھێز و فێرکرنەکا زانستی و فێری پەروەردەکا باش و ساخلەم بکەت.

لێرە دا ئەگەرەک دیتر ھەیە ئەو ژی ھاتوو ئەو مامۆستا یە کەسەک بیت یێ پری زانست و شارەزا و پسپۆر بیت د وارێ پسپۆریا خۆ دا ل وی دەمی دا ئەو مامۆستا یە دێ ب ڕێکێن نوێ یێن وانە گوتنێ ب قوناغ قوناغ گەھینتە قوتابی ھەر د ژیێ یەکێ بچووک ببیت خودان کەساتیەکێ جوان و ئەڤە ژی ئەگەر جوداکرنا زمان و قوناغێن ژیێ وی و سەرەدەرییەکا جوان دگەل قوتابی بکەت و ئەوە تشتەک جوان دروست بیت دناڤبەرا واندا .

پێدڤیە مامۆستا ھەست ب بەرپرسیاریەتی ب ئەرکێ خۆ یێ پیرۆز بزانیت و بەرپرسیارەتی ھەستیارە و چارەنڤیسێ وان ژی ل ئەستۆیێ خۆ بگریت و بگەھینیت. نموونە ژی لسەر ھندێ کو دڤێت ببن پێشەنگ و ڕەوشتەکێ بلند و باش و ڕەفتارێن جوان تەعاملێ دگەل بکەن . بۆ ھندێ دا قوتابی ژی ڕێزی ل وانا وی و پەروەردە و وی بخو ژی بگریت و فێر ببن کو چەوا ڕێزێ ل یاسا و بنە مایێن مامۆستا و قوتابخانێ گرن.ھەردەم پشتەڤان و ھاندەر بن بۆ پێشئیخستنا مێشک و زانست و پەروەرەکرنا قوتابی ئەڤە خالەک ھەرە کرنگە بۆ ئەدەبا قوتابخانێ بو زارۆکان .

بەلێ ئەگەر ھاتوو مامۆستا ئەڤ بەرپرسیاریەتە وەرنەگرت ل وی دەمی دا ئەڤ زارۆکە دکەفیتە ژینگەھەکا تاری و دوویر ژ ڕۆناھییا زانستی . لێرە دا قوتابخانە دکاریت وان ھەموو حەز و ڤیان و ئارمانجا قوتابی بگەھینیت،چونکی وەکی مە دەستپێکی گوتی ئەڤ زارۆکە قوتابخانێ ب مالا خو یا دووێ دزانیت و زۆر حەز و ئارەزوویان لسەر ھەیە. بەرھندێ دڤێت ڤێ بەرپرسیارەتیێ ل ئەستۆیێ خو بگرن بوگەھاندنا پەیام و پەیرەو پرۆگرامێ پەروەردەی گشتی دا ژینگەهەکا ساخلەم و گەشەکرنا زارۆکەکێ جوان بھیتە دی. مە بەحس پرۆگرام کر لێرە دا دڤێت قوتابخانە لسەر ڤی زارۆکی کەیفخوشیەکێ و حەز و ڤیانەکێ چیکەت بوھندێ کو بابەتین جودا جودا دا بۆ ھندێ زارۆکی ئەدەبیاتەکا کوردی یا گرنگ ھەبیت ژ وان ژی خاندنا پەرتووکێن کوردی بگرەژ(چیرۆک،پەخشان،دیالۆگ،شانۆ…..ئەڤە ڕێکەک و دیسان قوتابخانە ژی بخو دکاریت ڕێکێن دیتر بکاربینیت بۆ گەشەکرنا زارۆکی ب ئەدەبا کوردی بکەن . دیسان دڤێت ھند خاڵ و ڕێ و شێوازێن دیتر بکاربینیت بۆ بھێزکرنا مێشکێ زارۆکی ئەو ژی کو

١.پشتەڤان و ھاندانا قوتابی د خاندنا پەرتووکێن ئەدەبی یێن ب زمانێ کوردی ، تایبەت ماموستایا زمانێ کوردی ڕۆل پیگەھــ ھەبیت و کاریگەر بیت لسەر ئاڤاکرنا زاۆرکی،دکاریت ل گورەی ژیێ زاروکی ، وان پەرتووکێن پێدڤی بکاربینت بۆ خاندنێ ل ناڤا خاندنێ بدانێت. نەک وەک ھند قوتابخانان بن کو ھند پەرتوک د دولابەکێ یان جھەکێ وەک دیکۆر دانانە و تژی بوونە ک تۆزێ و تنێ وەک وێنە وایە نک مفا گەھاندنەک بۆ جڤاکا دەر دوورێ ژینگەھا قوتابخانێ.

٢.بەھرەیا قوتابی ، دڤێت مامۆستا کەسەک بیت بەردەوام لسەر کار و چالاکی و رەفتارین قوتابی پشتەڤان بیت بۆ ھندێ کو دەرکەفتنا وی و رەفتارێن وی بۆ خاندن و نڤیسینێ د چیرۆک و ھوزان و کارێن دەستی یێن فۆلکلۆری کوردی وان داب و نەریت و کارێن کوردی بۆ بەحس بکەن و بزانن ژی . ئەو ژی دڤێت ڕێێن بکارئینان وان کو بۆ بەلاڤکەن چ گوڤار و ڕوژنامەیێن پەروەردەی یان ژی دیتر ئەگەر نا ل گورەپانا قوتابخانێ بھێن خاندن و بەحس کرن دا تەڤایا قوتابیان لسەر ھندێ فێر ببن و ببیتە ڕێیەک بو پێشئێخستنا وان.

٣. دڤێت نڤیسەر ژی یان ئەو کەسێن پەرتووکا دنڤیسین و چاپ دکەن ، ئەدەبا زارۆکی بەرچاڤ وەرگریت ، بۆ ھندێ کو نەبیتە بار گرانیەک بۆ وان ژی تنێ دا بکارن کار لسەر بکەن و بخوینن حەزو ڤیانەک دەڤ پەیدا ببیت .

٤. پێدڤیە سەرپەرشت و رێڤەبەرێ چالاکیین قوتابخانان سەر پەروەردین قەزا ڤە، فیستڤالێن سالان بھێن ئەنجامدان بۆ ئەدەبا زارۆکی د وارێ جودا جودا دا ژ ھۆنراو ، پەخشان، چیرۆک…. بھێنە سازکرن . لسەر پشکدار بوویان و سەرکەفتیێن وان خەلات یان رێزلێنان ھەبن بو ھندێ دا قوتابی پتریا دگەل سەمیانێن قوتابیان ب ھەڤرا ھەڤکار بن بو ھندێ کو زارۆکەکێ ساخلەم بھێتە دراوستکرن.دیسان وەکی مە گوتی رێڤەبەریا چالاکیان شانو یان فیستیڤاڵ ھەبن د ھەمان دەمدا دناڤا خاندگەھێ ژی بخۆ شانۆ یان فێستیڤاڵ بھێنە کرن گرنگی و ڕۆل د خاندنا پەرتوک و گوڤار و ڕوژنامە ھەتا داوی بھێتە دان، بۆ ھندێ دا ئەدەبا زارۆکی ل قوتابخانێن بنەرەت بەرچاڤ
٥. بھێتە وەرگرتن دا وان ژی ڕۆل و پێگەھی خۆ ییێ زانستی ھەبیت.. دڤێت نڤیسەر ژی یان ئەو کەسێن پەرتووکا دنڤیسین و چاپ دکەن ، ئەدەبا زارۆکی بەرچاڤ وەرگریت ، بۆ ھندێ کو نەبیتە بار گرانیەک بۆ وان ژی تنێ دا بکارن کار لسەر بکەن و بخوینن حەزو ڤیانەک دەڤ پەیدا ببیت .

٤. پێدڤیە سەرپەرشت و رێڤەبەرێ چالاکیین قوتابخانان سەر پەروەردین قەزا ڤە، فیستڤالێن سالان بھێن ئەنجامدان بۆ ئەدەبا زارۆکی د وارێ جودا جودا دا ژ ھۆنراو ، پەخشان، چیرۆک…. بھێنە سازکرن . لسەر پشکدار بوویان و سەرکەفتیێن وان خەلات یان رێزلێنان ھەبن بو ھندێ دا قوتابی پتریا دگەل سەمیانێن قوتابیان ب ھەڤرا ھەڤکار بن بو ھندێ کو زارۆکەکێ ساخلەم بھێتە دراوستکرن.دیسان وەکی مە گوتی رێڤەبەریا چالاکیان شانو یان فیستیڤاڵ ھەبن د ھەمان دەمدا دناڤا خاندگەھێ ژی بخۆ شانۆ یان فێستیڤاڵ بھێنە کرن گرنگی و ڕۆل د خاندنا پەرتوک و گوڤار و ڕوژنامە ھەتا داوی بھێتە دان، بۆ ھندێ دا ئەدەبا زارۆکی ل قوتابخانێن بنەرەت بەرچاڤ بھێتە وەرگرتن دا وان ژی ڕۆل و پێگەھی خۆ ییێ زانستی ھەبیت.

ئەڤا ل سەر مە دا دیارەکرن ئەوە کو بابەتێ پەروەردێ ئێکە ژ بابەتێن گرنگ و هەستیار بەرهندێ مە دڤییایە زێدەتر ل سەر ڕاوەستین بۆ هندێ دا زارۆکێن مە زێدەتر گرنگی ب خاندنا خۆ بدەت تایبەت د وارێ پەروەردە و فێربوونێ دا ژ بۆ گرنگی دان ژ زمانێ خوە یێ دایکێ . چاپ دکەن ، ئەدەبا زارۆکی بەرچاڤ وەرگریت ، بۆ ھندێ کو نەبیتە بار گرانیەک بۆ وان ژی تنێ دا بکارن کار لسەر بکەن و بخوینن حەزو ڤیانەک دەڤ پەیدا ببیت .

٤. پێدڤیە سەرپەرشت و رێڤەبەرێ چالاکیین قوتابخانان سەر پەروەردین قەزا ڤە، فیستڤالێن سالان بھێن ئەنجامدان بۆ ئەدەبا زارۆکی د وارێ جودا جودا دا ژ ھۆنراو ، پەخشان، چیرۆک…. بھێنە سازکرن . لسەر پشکدار بوویان و سەرکەفتیێن وان خەلات یان رێزلێنان ھەبن بو ھندێ دا قوتابی پتریا دگەل سەمیانێن قوتابیان ب ھەڤرا ھەڤکار بن بو ھندێ کو زارۆکەکێ ساخلەم بھێتە دراوستکرن.دیسان وەکی مە گوتی رێڤەبەریا چالاکیان شانو یان فیستیڤاڵ ھەبن د ھەمان دەمدا دناڤا خاندگەھێ ژی بخۆ شانۆ یان فێستیڤاڵ بھێنە کرن گرنگی و ڕۆل د خاندنا پەرتوک و گوڤار و ڕوژنامە ھەتا داوی بھێتە دان، بۆ ھندێ دا ئەدەبا زارۆکی ل قوتابخانێن بنەرەت بەرچاڤ بھێتە وەرگرتن دا وان ژی ڕۆل و پێگەھی خۆ ییێ زانستی ھەبیت.