علی جمال
هاوڕێ ئەو کەسەیە کە هیچ پەیوەندییەکی خوێنی لەگەڵ کەسی بەرامبەردا نییە، بەڵکو لەبری ئەوە پەیوەندییەکی کۆمەڵایەتی تایبەت جێگەی دەگرێتەوە، کە دەگاتە پلەیەکی بەرزی بەرز، کە تێیدا هاوڕێکە هەندێک جار وەک برایەک یان زیاتر دەبێت.
هاوڕێ ئەو کەسەیە کە بە ڕاستگۆیی و دڵسۆزی و خۆشەویستی تایبەتمەندە کە بێ سوودە، هەروەها ئەو کەسەیە کە لە کاتی ناڕەحەتیدا پشتگیری هاوڕێکەی دەکات و لە ناڕەحەتیدا بە هەموو ڕێگایەکی بەردەست پاڵپشتی دەکات.
هاوڕێ ئەو ئەو کەسەیە کە دەتوانرێت متمانەی پێ بکرێت و بە نهێنی بهێڵرێتەوە، و هەموو هەست و حاڵەت و هەست و سۆزێکی دەروونی کە تاکێک ڕەنگە لە کەسانی دیکە بیشارێتەوە، بۆی ئاشکرا بکرێت، تەنها ئەوە نەبێت کە بە هاوڕێکەی باسیان دەکات، بە هیوای بەدەستهێنانی پشتیوانی، پشتیوانی ، و ئامۆژگاری. .
لێکچوون لە بۆچوون و بیرۆکەکاندا یەکێکە لەو هۆکارانەی کە یارمەتیدەرە بۆ دامەزراندنی ئەم پەیوەندییە، هەروەها زۆرترین هۆکارە بۆ بەردەوامبوون و بەهێزبوونی
مرۆڤ ناتوانێت بە تەنیا بژی، بەڵکو پێویستی بە گروپێکە بۆ ئەوەی تێیدا بژی، هەروەها بەهۆی زۆری پەیوەندییەکانی ناو کۆمەڵگا و لق و پۆپی ئەوانەوە، مرۆڤ هەمیشە پێویستی بە کۆمەڵێک کەسی تایبەت هەیە کە لە باقی کۆمەڵگاکە لێی نزیکتر بن، و زۆرترینیان گرنگ لەم گروپانە خێزان یان ئەندامانی خێزان و هاوڕێیان.
وە بە سەرنجدان بەوەی کە ڕەنگە کەسێک لەناو ئەندامانی خێزانەکەیدا کەسانێک بدۆزێتەوە کە جیاوازن لەگەڵیدا لە تەمەن و بۆچوون و ئاراستە و مەیلەکاندا، ناچارە لە دەرەوەی ئەو کەسانە بگەڕێت بۆ کەسانی دیکە کە تایبەتمەندییە پێویستەکانیان هەیە.
لێرەوە; ڕۆڵی هاوڕێیەک دێت کە ڕەنگە لە تەمەن یان خولیا و بۆچوون و بیرۆکەکانیدا لە هاوڕێکەی نزیک بێت و پەیوەندی لەگەڵیدا کاریگەری ئەرێنی لەسەر تەندروستی و جەستەیی و سۆزداری هەیە، بەپێی توێژینەوەکانی دەروونناسەکان.
بوون لەگەڵ هاوڕێیان کاتەکان چێژبەخشتر دەکات، وە هاندانیان لە قۆناغەکانی سەرکەوتن و پێویستیدا، یان دڵنەوایی کردنیان لە کاتی قەیران و کێشەکاندا ڕۆڵێکی گرنگ دەگێڕێت لە پاڵنانی تاک بۆ گەیشتن بە ئامانجەکانت
جگە لە حوکمی شەفافیەت و دڵسۆزی و هاوکاری و خۆشەویستی نێوانیان، و پێشکەشکردنی ئامۆژگاری و پاڵپشتی و هاوکاری لە کاتی پێویستیدا.
وە کاتێک ئەو سیفەتانەی پێشتر باسمان کرد لە مرۆڤدا هەبن، ئەوا پێی دەوترێت دۆست و لەلایەن هاوڕێیانەوە کۆدەکرێنەوە و ئەو دۆستایەتییەی لە نێوانیاندا سەرهەڵدەدات بە یەکێک لە جوانترین و بەرزترین پەیوەندییە مرۆییەکان دادەنرێت.
بۆئەوەی دۆستایەتیی نێوان هەردوولا بەردەوام بێت، دەبێت لەسەر چەند ئەخلاق و بەهایەکی وەک دڵسۆزی، ڕاستگۆیی، خۆشەویستی، هاوکاری، و قوربانیدان بێت کە یەکێکە لە پایە گرنگەکانی.
هاوڕێیەتی گەنجینەیەکی زۆر گەورەیە، کە وەک هەورێک وایە کە زۆر چاکە بەسەر برادەراندا دەبارێت، خۆشەویستی و وەفاداری و هەموو هەستەکانی خۆشەویستی و ڕاستگۆیییان پێ دەبەخشێت و یارمەتیان دەدات کە لەژیانیاندا زیندووتر و نابەرابەرتر بن، چونکە دۆستایەتی لەنێوان دل دڵسۆزاندا ڕەوانە دەکرێت و پردی خۆشەویستیش ناگۆڕێت و هیچ بارودۆخێک ناگۆڕێت خۆشەویستییان لە چاکە بۆ یەکتر و ئیعترافی و پێشکەوتنی چاکە بۆ ئەوی تر بەبێ هیچ بەرژەوەندیەک و دروستکردنی ئەم دۆستایەتییە لەسەر ئامانجەکان لە دەرەوەی چوارچێوەی چاکە چونکە بەرژەوەندیەکان لە کاتی هاتنە ناوەوەی نێوان دۆستەکان پەیوەندی نێوانیان تێکدەچێ زۆر قسەیان لەبارەی هاوڕێیەتییەوە گوت و کەچی وشەکان و نامەکان ناتوانن وەسفی بڕی خۆشەویستی پاکی نێوان هاوڕێکان بکەن هاوڕێ برا و بۆندەکەیە و لە ئامادەبوون و نەبوونیدا بەرگری لە هاوڕێکەی دەکات چاکی و ڕاستی و ڕاستی نیشانی دەدات و هەمیشە لای خۆی وەستاوە، بۆیە دۆستی وەک دەرکەوتنی لە کاتی تەنگانەدا وەسف دەکەن، بۆیە نەهامەتییەکانی هاوڕێکەی خۆی هێور دەکاتەوە و چارەسەرەکانی پێ دەبەخشێت کە وای لێدەکات لە هەموو خەمەکانت لەبیربباتەوە،
هاوڕێیەتی ئەو گوڵە کراوەیە کە بۆنی چاکی خۆی لە شوێنەکاندا ئاشکرا دەکات، درەختێک کە لە قوڵاییەکاندا ڕەگەکانی دەدات،
باشترین شت کە یارمەتی مرۆڤ دەدات لە ژیانیدا، دۆزینەوەی هاوڕێیەکی دڵسۆز، و بۆ ئەم هاوڕێیە باشترین یارمەتیدەر بێت بۆی بەسەر سەختییەکانی ژیاندا، لەگەڵیدا بەشداری لە خۆشی و دڵتەنگیدا بکات، و لێی نزیک بکاتەوە خودا و کردەوەی چاکە، و دووری بخەرەوە لە هەموو شتێک کە زیانی پێدەگەیەنێت، و لەم بابەتەدا باسی هاوڕێ، و سیفەتەکانی دەکەین
هاوڕێیەک: ئەو کەسەیە کە وادەکات هەست بکەیت وەک ئەوەی لەگەڵ خۆتدا دانیشتوویت، وە بیری خراپت لێ ناکاتەوە، بۆیە ئەگەر هەڵەیەکت کرد خێرا لێت خۆش دەبێت، و بە دوای بیانوودا دەگەڕێت بۆت، ئەویش ئاواتەخوازە بۆ خۆی.ئەو ئەو کەسەیە کە ئامۆژگاریت دەکات کاتێک هەڵەت کردووە و یارمەتیت دەدات بۆ چاکەکردن، ئەو جێگات بۆ دەکاتەوە لە ئەنجومەن و ئارامیت پێدەبەخشێت و شەرم ناکات لە یاوەریکردنت، ئەو کەسەیە کە دوعات بۆ دەکات لە تۆدا نەبوونی، و خۆشەویستیت لە خودادایە.. وە ئەو دڵسۆزی تۆ بوو
هیچ حوکمێک لەسەر تۆ نادات، بۆیە دەتوانیت بەبێ ترس هەموو شتێکی پێ بڵێیت.
یارمەتیت دەدات و ئامۆژگاریت دەکات ئەگەر پێویستت بە ئامۆژگاری بوو.
هەڵە و کەموکوڕیەکانت دەشارێتەوە.
ئەو یارمەتیت دەدات کاتێک پێویستت پێی دەبێت، و لە ڕێگەی زیانەوە دوورت دەخاتەوە.
هەرگیز بێزار نابێت لە قسەکردن لەگەڵت.
ئەو بە باشترین شێوە تۆی خۆشدەوێت، بۆیە دڵخۆش دەبێت بە خۆشی تۆ، وە دڵخۆش دەبێت کاتێک خەونەکانت دێنە دی.
لە هەر شتێک کە لە توانایدا بێت یارمەتیت دەدات.
خیانەتت لێ ناکات و سودت لێ وەرناگرێت و پشتت لێناکات و بێزارت ناکات
کاتی تەنگانە: کاتێک لە ناڕەحەتیدا بوویت، و کاتێک شاد بوویت تاقی بکەرەوە.
سەفەرکردن: گەشتکردن لەگەڵ هاوڕێکەت باشترین ڕێگایە بۆ تاقیکردنەوەی ، وە بۆ ئەوەی بزانیت چەندە خۆشی دەوێیت، لە سەفەرکردندا ڕاستییەکان دەربارەی مرۆڤ دەردەکەون.
توڕەبوون: توڕەیی هەموو ئەو شتانە ئاشکرا دەکات کە مرۆڤ دەیشارێتەوە.
ڕاگرتنی نهێنی: بە هاوڕێکەت بڵێ نهێنیەک کە پێشتر بە کەست نەگوتووە و بزانە بۆ کەسی ئاشکرا نەکردووە یان نا، هاوڕێکەت پێویستە نهێنیەکانت لە نزیکترین کەسەکان بپارێزێت.
قەرزکردنی بڕێک پارە: زۆرێک لە هاوڕێیان دوای ئەوەی سوودەکانیان لێت وەرگرتووە نامێنن، بۆیە بڕێک پارە بە قەرز بدە بە هاوڕێکەت بۆ ئەوەی بزانیت بۆ سوودێک هاوڕێیەتی تۆ دەکات یان نا.
ڕەفتارەکانی کاتێک هەڵەیەک دەکەیت: هەندێک هەڵە بکە و بزانە هاوڕێکەت چۆن هەڵسوکەوت لەگەڵت دەکات، وەک هاوڕێیەکی ڕاستەقینە دوورت دەخاتەوە لە هەڵە، ئامۆژگاریت دەکات کە هەمیشە کارێکی دروست بکەیت، و قبوڵ ناکات کە تەنها بە تایبەتمەندی خۆت دەناسێنیت شێوازێکی باش.
جێبەجێکردنی بەڵێنەکان: با هاوڕێکەت هەندێک بەڵێنت پێبدات و بزانە جێبەجێی دەکات یان نا، ئەگەر ڕەتیکردەوە هەندێک بەڵێنی قورس بدات، ئەوا تاوانبار مەکە. هەوڵدەدات تەنها ئەو شتەت پێبدات کە دەتوانێت بیکات بۆ ئەوەی هەموو بەڵێنەکانی جێبەجێ بکات.
ساڵانێکی زۆر دێت و دەڕوات و زۆر کەس وەک هاوڕێ دێنە ناو ژیانتەوە، بەڵام هەموان نامێننەوە و هەر کەسە و بە هۆکارێک دەگۆڕێت یاخود دەڕوات، بەڵام هاوڕێی باش هەمیشە لەگەڵت دەمێنێتەوە و هیچ هۆکارێک ناتوانێت نێوانتان تێک بدات، هاوڕێی باشیش دەبێت چەند تایبەتمەندییەکی تێدا بێت پاشان ناو دەبرێت بە هاوڕێی باش
ئەگەر دەتەوێت ببیتە هاوڕێیەکی باش و خەڵکی متمانەت پێ بکەن دەبێت ڕاستگۆ بیت، کاتێک لە هەموو ڕوویەکی ژیانتەوە ڕاستگۆ بوویت، بەتایبەت دەربارەی هەستی خۆت بەرامبەر بە هاوڕێیەتییەکەتان، ئەوا متمانەت لای هاوڕێکەت زیاتر دەبێت و زیاتر دەردەدڵت لەلا دەکات، لە هیچ شتێک مەترسە و لە هەموو بارودۆخێکدا ڕاستییەکە بڵێ و پەنا مەبە بۆ درۆکردن
بۆ ئەوەی کە هاوڕێیەکی باش بیت دەبێت، لە ڕوانگەی هاوڕێکەتەوە سەیری ژیانی بکەیت نەک لە ڕوانگەی خۆتەوە سەیری ژیانی ئەویش بکەیت، هەرگیز بڕیاری هەڵە مەدە لەسەر هاوڕێکەت و ڕێنوێنی هەڵەی مەکە، وە تەنها کاتێک کە دەردەدڵت لەگەڵدا دەکات ئامۆژگاری یاخود ڕێنوێنی بکە، چونکە هاوڕێ نابێت بەردەوام ئامۆژگاری هاوڕێکەی بکات و هاوکارییەکانی دەبێت کرداری بێت، تەنها لەو کاتانەدا نەبێت کە هاوڕوەفاداری زۆر گرنگە و بەوەفابوون بۆ کەسێک پەوەندییەکەتان زیاتر پتەوتر و جوانتر دەکات، وەفاداری واتە ئەوەی کە هەرگیز لە خۆوە باوەڕ بە هیچ قسە و قسەڵۆکێک نەکەیت کە دەکرێت لەبارەی هاوڕێکەتەوە، تەنانەت هاوڕێ زۆر باشەکانیش هەندێک جار زویر دەبن لە یەک بەڵام هەرگیز پشت لە یەک ناکەن و لە پشتەوە باسی یەکتری ناکەن و بێ وەفایی نانوێننێکەت پێویستی پێیەتی و داوای دەکات
لە ئێستادا هاوڕێیەتی قسە و باسی زۆری لە سەر دەكرێت، هاوڕێ باش ئاسوودەت دەكات و هاوبەشی خۆشی و ناخۆشییەكانی ژیانت دەبێ و هاوڕێی خراپیش بەرەو رێگەیەكی سەخت و پڕ دەردەسەری دەتبات و بە ناخۆشیەكانت پێدەكەنێ و بە خۆشیەكانیشت نیگەران دەبێ، بۆیە پێویستە لەسەر گەنجان شارەزای ئەو تایبەتمەندیانە بن كە هاوڕێیەكانیانی لەسەر هەڵدەبژێرن، لێرەوە باس لە هەندێك تایبەتمەندی هاوڕێ باش دەكەین، بۆ ئەوەی ئاسانتر بتوانن رەفاقەتی ئەو كەسانە بكەن كە خاوەن ئەو تایبەتمەندیەن .
هاوڕێی باش نەهێنی پارێز دەبێ و ئەو قسانەی كە بە شێوەیەكی نهێنی پێی وتراوە، لە لای خۆی دەیپارێزێت و لەگەڵ خۆی دەیباتە گۆڕەوەو لای كەس باسی ناكات.
. كات دەناسێت و لە كاتی یەكتر بینین و میوانیدا باوەڕ پێكراوە و لە كاتی خۆیدا ئامادە دەبێت .
هاوڕێی باش بە سەركەوتنی تۆ یان سەركەوتنی هاوڕێكانت، ئیرەیت پێ نابات و هانی زیاترت دەدات بۆ سەركەوتن و لە سەركەتنەكەت كەم ناكاتەوە.
هاوڕێی باش كاتێك تووشی نەخۆشی و دڵتەنگی دەبیت، پەیوەندیت پێوە دەكات و هەواڵت دەپرسێت و سەردانت دەكات.
ئەو دەزانێت چ كاتێك قسە بكات و چ كاتێك بێدەنگ بێت و تەنها گوێ بگرێت .
كاتێك لە سەر خۆتان نین و دڵ و دەروونی كارێكتان نیە و بێتاقەتن، لێتان زویر نابێت و هەوڵ دەدا ئارامتان بكاتەوە .
بۆیە ئەگەر هاوڕێیەك شك نابەیت بەم شێوەیە لە گەڵ تۆدا رەفتار بكات، رەنگە هۆكارەكەی ئەوە بێت تۆ بەو چەشنە لە گەڵ ئەودا رەفتارت نەكرد بێت تا ئەویش ئاوەها لە گەڵ تۆدا رەفتار بكات